- И мани ваъ, и мани ваъ! – вичин мани акъвазарна Аци-Бациди, - маса мани лугьуда за… И мани хъсан юкъуз ядайди я. Къенин югъ… Къенин югъ, икьван писди вучиз ятIа, чидачни ваз?
- Пис йикъар жедайди туш, - жаваб гана Къуьре.
- Тахьайла, бес чи дустариз къе хъел вучиз ава?
- Низ?
- Пепедшарагдизни, Цекврешарагдизни, ЧIижрешарагдиз… Абуруз зи куьмек кIан хьанач… Чеб, лагьайтIа, кIеве авай!
- Аквадай гьаларай абурун гуьгьуьлар авач, - жаваб гана Къуьре.
- Гуьгьуьлар? Абур вуч затIар я, гуьгьуьлар?
- Гуьгьуьлар… Гуьгьуьл… За ваз гьикI лугьун, гьикI за вун гъавурда тван, Аци-Баци. Мисал яз, вун шадди я. Ваз хъуьрез, рахаз, манияр лугьуз, махар ахъайиз, къугъваз кIанда. Им ви гуьгьуьлар хъсанзава, абур вахъ ава лагьай чIал я. Сад вахъ галаз къал хьайитIа ва я вавай са кIвалах тамамриз тахьайтIа, вун пашман жеда. Ам ви гуьгьуьлар авач, абур чIур хьанва лагьай чIал я… Гуьгьуьлар хъсан хьун, хъуьрез, шадвал ийиз кIан хьун лагьай чIал я… Гила чир хьанани ваз?
- Чир хьана, - жаваб гана Аци-Бациди. – Гуьгьуьлар авачирла, закни хъел акатун мумкин яни?
- А кар заз чидач, - жаваб гана Къуьре. – Чун кьвед фадлай дустар я, амма заз вак хъел кваз гьич садрани акурди туш. Вун гьамиша шадди ва къениди я.
- Чухсагъул, дуст кас, - лагьана Аци-Бациди, - вунни къениди ва шадди я…
Мадни вичин манидал илигна, Аци-Баци рекье гьат хъувуна.
Фена, фена, къубудал агакьайла, Аци-Бацидиз шехьзавай ЧIижрешерагдин ван хьана. КилигайтIа, ЧIижрешарагдал чилер ахтармишиз атанвай ажугълу гъуьрчехъан Хаш тIвал гваз гьавалат хьанва.
«Идаз куьмек тагана жедач, - лагьана Аци-Бациди вичи-вичикди. – Еке са Хаш жен, бицIи ЧIижрешарагдал гьавалат жен?! Гьахълувал гьинава?»
Аци-Бациди Хашунин гъиле авай тIвал акъудна, яргъаз гадарна, ахпа ЧIижрешараг чилинай азадна.
- Ви гуьгьуьлар авач, дуст кас, - лагьана Аци-Бациди ЧIижрешарагдиз, - гьавиляй вак къе хъел ква.
- Гуьгьуьлар авач?! Абур вуч затIар я, а гуьгьуьлар? – мягьтел яз хабар кьуна ЧIижрешарагди.
- Ша захъ галаз. Са гъвечIи эха, ахпа лугьуда за ваз, - меслятна Аци-Бациди.
Тамун жигъирдал агакьайла, абурал, къуьлуьн твар ялиз тежез, шехьзавай Цекврешараг гьалтна. Аци-Бациди адав гвай къуьлуьн твар цIекIверикайни ригейрикай михьна.
- Ви гуьгьуьлар авач, - лагьана Аци-Бациди Цекврешарагдиз.
- Вучтин гуьгьуьлар?! – мягьтел хьана Цекврешараг. – Абур вуч затIар я?
- Ахпа лугьуда, дуст кас. Исятда ша чахъ галаз.
- Гьиниз?
- Зи бадедин патав… Чна ваз къуьлуьн тварни ялиз куьмек гуда. Тушни, ЧIижрешараг?
- Гьелбетда гуда, - шаддиз жаваб гана ЧIижрешарагди. – Вуна зазни куьмек ганачни кьван, Аци-Баци?!
- Куьн кьведни хъсан дустар я, аферин, - лагьана Аци-Бациди. – Са мани лугьуда за квез, куьне анжах яб акала.

Са кьадар рекьиз хъфейла, дустарал, фитедин барбалаг авадариз тежез, хъилелди адал гъутар илигнавай Пепедшараг гьалтна.
- Акъваз, - лагьана дуствилелди адаз Аци-Бациди. – АкI вуна а барбалаг кукIварунни мумкин я… Ваз хъел къвемир, дуст кас, къе ви гуьгьуьлар авач. Чна ваз куьмек гуда.
- Вуч затIар я а гуьгьуьлар? – хабар кьуна Пепедшарагди. – Недай затIар яни абур?
- Ваъ, дуст кас, гуьгьуьлар недай затIар туш. Абур гзаф хъсан маса затIар я.
- Заз гишинзава, - лагьана Пепедшарагди.
- Зазни! – рахана Цекврешараг. – И къуьлуьн твар ви бадедиз гуда за, Аци-Баци. Къуй ада чаз фу чурурай.
- И барбалагни гьадаз хьурай! – меслятна Пепедшарагди. – Гьазур пичина кудай затI жеда адаз.
Аци-Бациди, разивал гана, манидик кекяна:

…Къацу я чуьллер,
Михьи я векьер,
Михьи-и я-я-я!
Шад я къе цуьквер,
Шад я чи рикIер,
Ша-а-ад я-я!

Абур Аци-Бацидин бадедин патав хтана.
- Аферин квез, - лагьана Аци-Бацидин бадеди, - куьн зурба кьегьалар я. Икьван еке къуьлуьн тварни, икьван зурба барбалаг гьар нивай хьайитIани ялиз жедайди туш! Куьн гзаф къуватлубур я… Анжах куьне, балаяр, и къуьлуьн тварни и барбалаг куь дидейриз хутах. Абуруз герек жеда и затIар. Фу квез бадеди гьакIани гуда…
- Ваъ, баде! – саки гьарайна, са сивяй лагьана Пепедшарагдини Цекврешарагди. – Ибур чаз чуьлдай жагъанвайбур я, дидейрини са гафни лугьудач.
- АкI ятIа, хьурай, зун рази я, зи балаяр. За гьа куьне лагьайвал ийида. Бадеди, куь рикIиз гьикI кIандатIа, гьакI ийида. Аферин.
Хьрак цIай кутуна, фу чрадалди, Аци-Бациди вичин дустариз гзаф хъсан са мах ахъайна. Къведай сеферда а мах за квезни ахъайда, зи гъвечIи дустар. И сеферда за жуван ихтилат куьрелди куьтягьда.
Ихтияр къачуна, Аци-Бацидин бадеди вугай гъвечIи гетIени гваз, ЧIижрешараг дакIардай чуьлдиз экъечIна. Са тIимил вахт алатайла, цуькведилай цуькведал лув гана, гетIе виртIедив ацIурна, ЧIижрешараг элкъвена хтана.
Ширин виртIедихъ галаз дустари чими фу тIуьна, чеб тухарна.
- Гила куьне куьн гьикI гьиссзава? – хабар кьуна Аци-Бациди, хъуьцуьганрихъ агалтна, къулайдиз ял язавай вичин дустаривай.
- Хъсандиз! – са сивяй жаваб гана абуру.
- Манияр ядай гьевес авани квехъ?
- Ава, Аци-Баци!
- Хъуьруьнар ийиз кIанзавани квез?
- Ава!
- АватIа, квехъ гуьгьуьларни ава, - лагьана Аци-Бациди. – Гьамиша чир хьухь: шадвилерал рикI хьайи вахт, квехъ гуьгьуьлар авай, куь гуьгьуьлар хъсанзавай вахт я! Гуьгьуьл – им шадвал я!.. Зазни и кар зи бадедивай чир хьана…

Хьана кьван, хьанач кьван са пепе хала. Ада текдиз пуд хва хуьзвай. ЧIехи хва какадин кьил алайди, юкьванди чIарчIин гардан алайди, гьвечIидини кьалунин кIвачер квайди.
Пепе халади абурув я цан цаз тунач, я векь ягьиз. Вири залан кIвалахар ада вичи авуна. Рухварийриз лагьайтIа, я гатун зегьемвал, я хъуьтIуьн къай, я зулун векъи гарар, я гатфарин марфар акунач. Абур къванцин кIаник экъечIзавай хъипи векьер хьиз, сефилдиз чIехи жезвай.
Эхирни Пепе хала кьуьзуь хьана. Ам кефсуз яз, месе гьатна. Гьикьван кIвалахда?!
Са йифиз, цIайлапан ягъиз, кIеви марф акатна. КIвализ тIилияр атана. Къавуз кул гана кIанзавай.
- Завай къавал экъечIиз жедач, - лагьана чIехи хци, - зи какадин кьил хада.
- Завайни жедач, - лагьана юкьван хци, - Зи чIарчIин гардан гару кьатIда.
- Зи кьалунин кIвачер кьежена, кьвечIил жеда, - лагьана гъвечIи хци.
Маса чара амукьнач: месикай хкечIна, азарлу Пепе хала верхи кулни гваз къавал акьахна.
Йиф акъатна, амма Пепе хала хтана акъатнач. Экв хьана, марф акъвазайла, чIехи хва къецел экъечIна. Адаз къавалай аватна, гьаятдин юкьвал ярх хьанвай чпин диде акуна.
- Аман, чан диде, вун кьена хьи! – ада кьве гъиливни вичин кьил кIевиз чуькьвена. Адан какадин кьил кьве пад хьана.
ЧIехи стхадин гуьгъуьниз атай юкьван стхадайни гьарай акъатна:
- Зи гардан хурай, диде, вун къавал ракъурай! – лагьана, ада кьил галтадна. Гьасятда адан чIарчIин гардан галатна.
- Зи кIвачер хурай, диде, къавал акьах тавур! – шез-шез, мет-кьил гатана гъвечIи хцини. Адан кьалунин кIвачер са шумуд чкадилай кьатI хьана.
Пепе хала кьенвачир. Явашдиз къарагъна, ада вичин вилерилай къвезвай накъвар михьна, сифте чIехи хцин кьилелай гьил алтадна, лагьана:
- Ви кьил гьулдандинди хьурай, бала!
Ахпа юкьван хцин гардандивай гъил гуьцIна, лагьана:
- Ви гардан пагьливандинди хьурай, чан хва!
Эхирдай гъвечIи хцин кIвачеривай гъил гуьцIна, лагьана:
- Ви кIвачер дагъдин яцранбур хьурай, чан бала!
Дидедин вилик сад-садалай викIегь пуд кьегьал акъвазна.
- Лагь, диде, ви къуллугъ! – хуруз гъуд яна, такабурлу кьилер агъузна абуру.
- Чан балаяр, куьн икI акун фадалай зи эрзиман тир, гила дидедин мурад кьилиз акъатна, - гьакI лагьана дидеди гьамишалугъ яз вилер акъална.