Меню


Хабарарин категорияр
Хабарар [34]


Хабарарин календарь
«  куьлегь (Октябрь) 2009  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
   1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031


Форма входа


Жагъурун


Дустар


Чи силис
Дустуниз гвере куьн квелай алатиз гьазур я?
Всего ответов: 505


· RSS29.03.2024, 08:37
КIвал » 2009 » куьлегь (Октябрь) » 7 » Ивидин звал - ватандин ял...
Ивидин звал - ватандин ял...
09:02
 

Бубайрин накьвар... Сихилрин севт... Ивидин звал... Ватандин ял... Ихьтин ибарайрал веревирдер авуниз зун и мукьвара зи гъиле чи са бязи газетрай гьатай материалри мажбурна. Абур жуьреба-жуьре ятIани (интервью, къейдер, хабар, репортаж), гьа са касдикай кхьенва. А касни вич гьа и мукьвара дуьньядин экранрилай (Евровиденидай) халисан гъед хьиз куькIвена, парабуру гьейранвалзавай цIийи жуьредин манидар-артистка ва телевиденидай музыкадинни манидин махсус программаяр тешкилзавай устад руш я.

И кардини зи фикир са артух желбдачир. А руш Бельгияда ханвай турчанка я. Амма ада Туьркиядин чIехи газетрикай садаз (“Туьрк хабарар”) ганвай интервьюда вичин буба лезги, диде къумукь я, яни чIварахар, иви, хесетар, алакьунар, акунар - вири Кеферпатан Кавказдай я лагьана, жаваб ганва.

 

“Вуч вижевай жаваб тушни!” лагьана за, гъиле гьатнавай чарар-цIарар са-сад кIелиз, са патахъди авуна. Генани чир жезва: Туьркиядани, Бельгиядани и рушаз “черкешенка” лугьузва. Агъадихъай баян ганва: вилик вахтарани, гилани Кеферпатан Кавказдай жуьреба-жуьре себебралди экъечIна фейи вири халкьарин векилриз Туьркияда черкесар лугьузва. Гьа жергедай дагъустанвийризни.

Гила гъавурда гьатзава: “Бельгияда ханвай турчанка” гафарихъ еке гьакъикъат гала. А рушан - манидардин тIварни кьан - Хадиса. Лезгидалди - Гьадиса. Чи чIалаз араб чIалай атанва. Чи чIала и гафунин мана еке са вакъиа, кар-кIвалах хьиз таржума ийизва. Туьркдални гьакI я. Кьилел атайди са гьадиса я лугьуда, вакъиадин чIехивал къалуриз кIанзавайла. Аквар гьаларай, Хадисадин диде-бубадизни чпин хизанда и руш - велед хьуниз еке вакъиадиз хьиз къимет гана. Рушан гележегни, гьа тIварцIиз килигайвал, зурбади, машгьурди хьунин умуд авай. Хадисадин бубадин тIвар Гьасан, дидедин тIварни Гуьлнихан я. Чебни Туьркиядин Сивас вилаятдин Йилдыз Эри тIвар алай хуьре яшамиш жезва. Ина дагъустанвияр, кавказвияр мадни авайди къейднава интервьюда.

Бес Хадиса Бельгиядиз гьикI акъатна? - суал къвезва. Ада вичи суьгьбетзавайвал, гьикI ятIани адан дидени буба 1972-йисуз Туьркиядай Бельгиядиз куьч хьана. Мол тIвар алай са акьван еке тушир шегьердиз. Инани Туьркиядай ва масанрай атанвай хейлин кавказвияр яшамиш жезва. Кьисмет аку, гьа и шегьерда 1985-йисуз Хадиса дидедиз хьана. Адан гафарикай хкатзавайвал, абурун талукь мукьва-кьилийрикай (халуяр, халаяр, абурун хизанар) Бельгиядин патав гвай Германияда яшамиш жезва. Мумкин я, гьа ихьтин себебри Хадисадин диде-бубани Туьркиядай иниз ялна. Амма рушан 11 йис хьайила, буба дидедикай чара хьана, мад Туьркиядиз хъфена. Руш дидеди чIехи авуна ва тербияламишна.

Хадисадиз “Бельгияда ханвай турчанка” лугьун дуьшуьшдин кар туширдан гъавурда чун гила хъсандиз акьазва. Амма руша вичин хайи ватан яз Туьркия гьисабзава. Ахпа генани алава хъийизва: диде-буба Кеферпатан Кавказдай я, рикIе кьве иви ргазва: лезги ва къумукь.

“АкI ятIа вун дагъустанви я ман”, лугьузва журналистди адаз.

“Са шакни алачиз”, жаваб гузва руша. “Зи вири къилихри, акунри, кьатIунри гьа кардикай лугьузвачни!” алава хъийизва генани.

“Дугъриданни, - лугьузва журналистди, - вахъ авай кьетIен жуьредин гуьзелвал, къаш-къамат, фикир желбдай вилер, ипекдин хьтин хъуьтуьл, зар алай шабалатдин рангунин чIарар - вири гьа дагъви рушариз хасбур я. Аквар гьаларай, ви туьнтвални, такабурвални, уьмуьрдал ашукьвални, гьатта сесинин гуьзелвални гьанай - кьакьан такабурлу дагъларай я...”

Хадисади разивал къалурзава ва алава хъийизва: “Гьелбетда, Кавказдин ивидин туьнтвили, къизгъинвили, яни ивидин генри чеб къалур тавуна тазвач”.

“Европада ваз чIуру туьрк лугьузвачни? Вун дарих жезвачни?” суалар гузва генани.

“Европада за зун чаради яз гьиссзавач. Вучиз лагьайтIа, дидеди заз инин тербия ганва. Зи алукIунар, къекъуьнар, жув кьиле тухунин тегьерар, рахунар инин халкьариз хасбур я. Амма диде-бубадин ватандал зи рикI пара ала. Зун мукьвал-мукьвал аниз, Туьркиядиз, физ-хквезва.

Дугъриданни, са маса макъалада къейднавайвал, Хадисадиз туьрк чIалалай гъейри, Европадин чIалар - голанд, ингилис, немс, френг - чида. Адахъ гьакI экономикадин рекьяйни кьилин образование ава. Вичин чирвилер ада Бельгияда, Туьркияда ва Москвадани кьиле фейи манийринни гуьзелвилин хейлин конкурсра, эхиримжи сеферда Евровиденидин каналди кьиле тухвай конкурсдани субутарна. Идалайни гъейри, Хадисади “Лезгинкадал” лап устаддиз кьуьлерзава. Им гьинай атай алакьун я лагьайла, руша жаваб гузва: “Лезгинка” кьуьл адаз Германияда яшамиш жезвай вичин вахари, яни халудинни халадин рушари чирна.

Куьрелди, Хадисадин бажарагъ Аллагьди адаз ганвай тIебии са шумуд жуьре паярикай ибарат я. Ам хъсан манидар, хъсан кьуьлердайди, (Европадин халкьарин хьиз, Кавказдин халкьаринни) тирди хьиз, гьакьван гуьрчег сес ва бедендин гуьрчегвални ганвайди я. ТIебии яз, адал ашукьбурни гзаф ава. Ам гьакI сегьнедиз экъечIун бес я - майданар, залар адал ашукьбурун капарини сесери къарсатмишзава. Газетра къейднавайвал, Хадисадин передача жедай чIавуз Туьркиядин миллионралди тамашачияр телеэкрандин есирвиле гьатзава.

Журналистди адавай хабар кьазва: “Вал икьван гзаф инсанар ашукь я. Вал вил ацукь тийидайди авач жеди. Идан сир, себеб вуч ятIа?”

Идан патахъай Хадисади вич тIебиатди бахт ганвай кас яз гьисабзава. Гьа са вахтунда ам вич ашукь хьанвай жегьил гьелелиг авач лугьузва. Амма вич гъуьлуьз фидайди, вичиз хизан кутаз, сад хьайитIани, аялар тербияламишиз кIанзавайдини ада чуьнуьхзавач.

Мад са кар къейд тавуна жедач. Туьркияда, дидедин патав хъфейла, ана ам чIехи бубадин хизанда жезва. Ина кьетIен къайдаяр, къанунар ава. Итимар алай чкадал дишегьлияр рахун кутугнавач. Еке хизанди (10-12 касди), санал ацукьна, тIуьн-хъун тешкилзава. Санал телевизордиз килигзава ва икI мадни. Хадисадиз, гьа вичин дидеди хьиз, хизандиз къуллугъун, суфрадихъ яшлубуруз чаяр цун хуш я. Аквар гьаларай, гъуьлуьз фини ам кIусни кIеве твадач.

“Бес и манидарвал гьинай атай кьисмет я?” суал гузва журналистди.

Дугъриданни, лугьузва Хадисади вичи, манийрин алемдиз гьахьуникай ада аял чIавалай фикирзавай. Адалай чIехи вахари, дидеди лугьудай манийрал ам ашукь тир. Гьавиляй ам музшколадизни фад фена. 17 йисан яшдиз акъатайла, адакай пешекар музыкант хьана.

2002-йисуз ада Бельгияда, гьа вич хайи Мол шегьерда рушарин гуьрчегвилин конкурсда иштиракна ва ана гъалибни хьана. Адаз “Мисс Мол” лагьана тIвар гана. Идалай гуьгъуьниз ада “Идол” тIвар алаз Россияда кьиле фейи манийрин “Гъед хьиз куг” тIвар алай конкурсда (икьван чIавалди Хадисади Бельгияда кьиле фейи гзаф конкурсра иштиракнавай ва призрин чкаяр кьунвай) иштиракна. И конкурсда адан сес ва къаматдин гуьрчегвал акур менеджерри Хадисадилай мад гъил вахчунач. Инлай кьулухъни конкурсра иштиракун, манияр альбомриз кхьин патал адахъ галаз икьрарар кутIунна. Месела, Бельгиядай тир Йохан Хендрик тIвар алай касди Хадисадал 2003-йисалай инихъ къаюмвал тухузва, адаз вичин манияр кхьиз ва абур машгьур ийиз куьмек гузва. Гьам Бельгияда, гьам Туьркияда ва масанрани.

Хадисадиз Бельгиядин телевиденида кIвалах гана. Ана ам лап хъсан телеведущий яз машгьур хьана.

2006-йисуз Хадисадиз Туьркиядин телевиденидиз атун ва ана манийринни музыкадин конкурсрин махсус программаяр кьиле тухун теклифна. И кар ада хушвилелди кьабулна ва устаддаказ тешкилни авуна. Гьавиляй лугьузвайди я, Хадисадин передачайри миллионралди туьркверин телетамашачияр чпел желбзава. Себеб, газетрани къейднавайвал, Хадисадилай а передачайра Европадинни Азиядин, яни РагъакIидай ва РагъэкъечIдай патан халкьарин музыкадинни кьуьлерин искусстводин кьетIенвилер сад ийиз алакьзава. Им лагьайтIа, еке бажарагъ ва устадвал герек кIвалах тирди гьар сада гьиссзава.

Газетра къейднавайвал, Туьркияда Хадисадин телепередачаяр (шоуяр) са артух хуш туширбурни авачиз туш. Гуя ада сегьнедал рушарин беденар саки кьецIиларзава, им вирибуруз хуш жедай къайда туш. Амма Москвада, Евровиденидин каналди тешкилай нубатдин конкурсда (2009-йис) Хадисади Туьркиядин патай иштиракна ва ана, вичин кьетIен устадвал къалуруналди, кIвенкIвечи чкайрикай сад кьуна. И сеферда адаз Туьркиядин телевиденидин генеральный директор Ибрахим Сахима къаюмвална.

Хадисади и конкурсда тамамарай мани жегьил рушан кIанивиликай я. Манидарди рушан руьгьдин деринра кьиле физвай еке гъалаба вичин сесиналдини, чинин, гъилеринни вилерин, бедендин вири лишанралдини къалурзавай. Яб гузвайбуруз акI жезвай хьи, мани лугьузвайда вичин кIанидаз рикIин сирер вири ачухзава, яни лугьузвай кас манидал акьван ашукь тир хьи, а чIалар адан руьгьдинни рикIин гьарайдиз элкъвенвай.

Гьакъикъатда, манидин чIалар масада кхьенвай. Амма а чIалар арадал атунин себебкар Хадиса вич хьайиди къейднава. Адал вичел ашукь хьанвай жегьилдин мани я ам. Ашукь туширдавай акьван устаддиз я кхьиз, я лугьузни тежедайди Хадисади вичи хиве кьазва.

Москвада кьиле фейи Евровиденидин конкурсди Хадиса, вири дуьньядиз хьиз, чи тамашачийризни чирна. Адакай печатда материалар акъатайвалди, сифтени-сифте чи республикада къумукьрин “Елдаш” газетди еке материалар чапна. Чазни Хадиса къумукьринни лезгийрин руш тирди чир хьана. Идалай гуьгъуьниз чи гъиле туьркверин винидихъ тIвар кьунвай газетдиз ганвай интервьюни, маса материаларни гьатна. Абур таржума авуни Хадисадикай чи чирвилер мадни артухарна. И жигьетдай чаз куьмекар гайи чи къунши газетрин (“Елдаш” ва “Нур”) журналистриз чна рикIин сидкьидай сагърай лугьузва.

И материал гьазуриз-гьазуриз, зи рикIе вичин ивидин генар Дагъустандихъ галаз алакъалу и рушан викIегьвилел гьейранвал авунин гьиссер артух жез гатIумна. ГьикI хьи, Хадисади, вичин бубадинни дидедин ирсинин тагьсиб хуьн яз, вичин вилеризни такур ватандикай гьакьван хуш келимаяр лагьанва. Ада вич ивидинни къилихдин, суйдинни буйдин, ахлакьдинни дамахдин жигьетрай кавказви - дагъустанви тирдал дамахзава.

Амма чал, чеб хуьряй акъатайвалди, диде-буба гьинай ятIа, рикIелай алудзавай “кьегьалар” тIимил гьалтзавач. Хайи ватанда аваз, хайи чIал, адетар, къилихар, къаматар квадарзавай “гзаф культурнибурни” пара жезва.

Чпихъ са бажарагъ авачиз, бажарагълубуруз “къиметар” гудайбурни тIимил туш.

Амма вич, Бельгияда хана, чIехи хьанатIани, дидени буба яшамиш жезвай Туьркиядин руш тирди субутзавай, гьанани вичин ивидин генар Кавказдай - Дагъустандай тирди чирзавай ва и кардал рикIивай дамахзавай руш Хадисади гьакъикъи бажарагълубурни, гьакъикъи ватанпересар гьихьтин ксар ятIа аннамишдай мумкинвал гузвачни бес! Ахьтин рушарал ашукь тахьана, мад нел ашукь жедайди я!

 
авторы:Мердали Жалилов     "Лезги газет"
 
Просмотров: 1397 | Добавил: lezgiland | Рейтинг: 0.0/0 |